دیپلماسی فرهنگی ایران نه‌تنها در منطقه غرب آسیا، بلکه در سراسر جهان، ابزاری مؤثر برای معرفی ارزش‌های تمدنی و اسلامی، مقابله با ایران‌هراسی و تقویت همگرایی فرهنگی با دیگر ملت‌ها بوده است. در این گزارش، به بررسی ابعاد مختلف دیپلماسی فرهنگی ایران، نمونه‌هایی از این تلاش‌ها در سطح بین‌المللی و به‌ویژه تعاملات فرهنگی ایران و جمهوری قزاقستان پرداخته می‌شود.
۱. مفهوم دیپلماسی فرهنگی و جایگاه ایران در آن
دیپلماسی فرهنگی، به کارگیری ظرفیت‌های فرهنگی یک ملت برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی، ساخت تصویر مثبت و تقویت ارتباطات میان‌فرهنگی است. این نوع دیپلماسی برخلاف دیپلماسی سنتی، بدون تحمیل و اجبار، بلکه با زبان هنر، تاریخ، دین، ادب و سبک زندگی، دل ملت‌ها را به یکدیگر نزدیک می‌سازد.
جمهوری اسلامی ایران با سابقه‌ای چند هزار ساله در حوزه فرهنگ، فلسفه، شعر، معماری، عرفان و اخلاق اسلامی، همواره در زمره قدرت‌های فرهنگی جهان قرار داشته است. از شعر حافظ و فردوسی گرفته تا معماری اصیل ایرانی و آیین‌های معنوی و باستانی نظیر نوروز، ایران گنجینه‌ای بی‌پایان از عناصر فرهنگی دارد که در دیپلماسی فرهنگی به‌کار گرفته شده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران با ایجاد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نقش محوری و مؤثری در تبیین چهره‌ی اصیل و انسانی از ایران ایفا نموده است.
در همین راستا، فعالیت‌های فرهنگی ایران در کشورهای مختلف بسیار گسترده و تأثیرگذار بوده‌اند. ترجمه آثار فارسی به زبان‌های مختلف، آموزش زبان فارسی و مطالعات ایران شناسی، اعزام گروه‌های هنری، و برگزاری همایش‌های بین‌المللی تنها بخشی از این تلاش‌هاست.
2. نقش ایران در گفت‌وگوی تمدن‌ها و مقابله با ایران‌هراسی
یکی از مهم‌ترین اهداف دیپلماسی فرهنگی ایران، مقابله با پروژه ایران‌هراسی است که توسط برخی قدرت‌های جهانی دنبال می‌شود. ایران با تکیه بر تمدن صلح‌محور خود و تأکید بر گفت‌وگوی بین‌فرهنگی، همواره کوشیده است تا چهره‌ای واقعی و انسانی از خود به جهانیان ارائه دهد.
مفهوم «گفت‌وگوی تمدن‌ها» که توسط رئیس‌جمهور وقت ایران در سال ۱۳۷۸ در سازمان ملل مطرح شد، نقطه عطفی در دیپلماسی فرهنگی معاصر به‌شمار می‌آید. این مفهوم برخلاف نظریه «برخورد تمدن‌ها» بر تعامل و همکاری فرهنگی تأکید دارد و همچنان در محافل دانشگاهی و سیاسی مورد توجه است.
3. تعاملات فرهنگی ایران و جمهوری قزاقستان
روابط فرهنگی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قزاقستان، با وجود تفاوت‌های قومی و زبانی، به دلیل اشتراکات تاریخی، دینی و تمدنی بسیار عمیق و ریشه‌دار است. هر دو کشور در مسیر تاریخی جاده ابریشم نقش مؤثری داشته‌اند و در دوران معاصر نیز با گسترش همکاری‌های فرهنگی، علمی و دانشگاهی، به تحکیم این روابط پرداخته‌اند.
در آستانه پایتخت قزاقستان، رایزنی فرهنگی ایران سال‌هاست که در حال فعالیت مستمر است. این نمایندگی با برگزاری دوره‌های آموزش زبان فارسی و مطالعات ایران شناسی، نمایشگاه‌های هنری، نشست‌های ادبی، و همچنین همکاری نزدیک با دانشگاهها و مراکز علمی و فرهنگی، نقش محوری در تعامل فرهنگی میان دو ملت ایفا می‌کند.
نکته جالب این است که بسیاری از دانشجویان قزاق به دلیل علاقه به فرهنگ ایرانی، در رشته‌هایی چون زبان و ادبیات فارسی، مطالعات ایران‌شناسی و روابط بین‌الملل با تمرکز بر ایران، تحصیل می‌کنند. برگزاری کنفرانس‌های علمی مشترک، گرامیداشت شخصیت‌های فرهنگی نظیر سعدی و خیام، فارابی و ترجمه آثار فارسی به زبان قزاقی، از جمله مهم ترین فعالیت‌های فرهنگی در سال‌های اخیر بوده است.
4. نوروز؛ نماد همگرایی فرهنگی ایران و قزاقستان
نوروز به عنوان میراث مشترک فرهنگی ایران و قزاقستان، در هر دو کشور با شکوه خاصی گرامی داشته می‌شود. نوروز نه‌تنها یک آیین ملی، بلکه نشانه‌ای از پیوندهای معنوی، تاریخی و فرهنگی دو کشور است. جمهوری اسلامی ایران با همکاری با دولت قزاقستان و دیگر کشورهای حوزه نوروز، تلاش کرده است این جشن جهانی را به عنوان نماد صلح و دوستی به جهانیان معرفی کند.
5. آینده دیپلماسی فرهنگی ایران: فرصت‌ها و چالش‌ها
هرچند ایران در حوزه دیپلماسی فرهنگی دستاوردهای چشمگیری داشته است، اما چالش‌هایی نیز در این مسیر وجود دارد. تحریمهای ظالمانه غرب، تبلیغات منفی رسانه‌های غربی و محدودیت‌های بودجه‌ای، بخشی از موانعی هستند که می‌توانند روند دیپلماسی فرهنگی را کند سازند.
با این حال، فرصت‌هایی چون رشد رسانه‌های مجازی، افزایش علاقه جهانی به عرفان اسلامی و شعر فارسی، گسترش مراکز دانشگاهی شرق‌شناسی و نزدیکی با کشورهای همسو و هم‌فرهنگ می‌تواند موجب گسترش دامنه تأثیرگذاری جمهوری اسلامی ایران شود.
پیشنهاد می‌شود در آینده، تمرکز بیشتری بر تولید محتوای فرهنگی دیجیتال به زبان‌های مختلف، حمایت بیشتر از نشر بین‌المللی آثار ایرانی، توسعه همکاری‌های هنری با کشورهای اسلامی و تقویت دیپلماسی علمی از طریق تبادل اساتید و دانشجویان صورت گیرد.
نکته:
دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، یکی از مؤثرترین ابزارهای قدرت نرم کشور برای ایجاد تصویر مثبت در جهان و گسترش ارزش‌های انسانی، اخلاقی و اسلامی است. جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر میراث غنی تمدنی و اسلامی خود، توانسته است در دوران تحریمهای ظالمانه و فشارهای بین‌المللی حداکثری نیز با جهان تعامل فرهنگی اثر گذار داشته باشد. در دنیایی که بیش از هر زمان به صلح، تفاهم و گفت‌وگو نیاز دارد، دیپلماسی فرهنگی ایران می‌تواند نقشی کلیدی در بازسازی اعتماد جهانی ایفا کند.
آستانه قزاقستان
منبع:
https://scipress.ru/fai/articles/o-deyatelnosti-novogo-pravitelstva-irana-v-oblasti-kultury.html
نظر شما